Taksonomia

Po raz pierwszy gatunek opisał Karol Linneusz w 1758. Błędnie wskazał miejsce pochodzenia holotypu jako Indie. Nowemu gatunkowi nadał nazwę Struthio cucullatus. Obecnie (2017) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny umieszcza dodo w monotypowym rodzaju Raphus; nie wyróżnia podgatunków. Do rodzaju Raphus gatunek ten przeniósł Mathurin Jacques Brisson; nazwę Raphus wspomniał w 1. tomie Ornitologie, zaś w tomie 5. pokrótce opisał dodo. Epitet gatunkowy cucullatus pochodzi z łaciny i oznacza „zakapturzony” (cucullus – kaptur). Dodo był już znany wcześniejszym autorom, którzy opisywali go między innymi pod nazwami Cygnus/Cignus cucullatus. Słowo dodo pochodzi od potocznego portugalskiego słowa doido, oznaczającego „głupi”. W 2016 ukazały się wyniki badań molekularnych nad gołębiami. Potwierdziły one wcześniejsze przypuszczenia, zgodnie z którymi dront dodo, dront samotny (Pezophaps solitaria) i nikobarczyk zwyczajny (Caloenas nicobarica) są ze sobą blisko spokrewnione. Według wyników badań linie rozwojowe drontów: dodo i samotnego oddzieliły się od siebie około 13,1 mln lat temu, zaś wspólny przodek obydwu drontów od linii rozwojowej Caloenas oddzielił się około 18 mln lat temu. Według wcześniejszych badań (Pereira et al., 2007) dodo i dront samotny oddzieliły się od linii rozwojowej Caloenas 33,5–50 mln lat temu, zaś od siebie nawzajem 15–30 mln lat temu. Nowsze dane (z 2016) wskazują na to, że obydwa dronty oddzieliły się od siebie co najmniej 10 mln lat temu, czyli wcześniej, niż Mauritius oddzielił się od Rodriguesu.

Morfologia

Morfologia i masa ciała dodo była przedmiotem sporów. Na pierwszym przedstawieniu tego ptaka widnieje ptak stosunkowo chudy. Niewiele istnieje wiarygodnych przedstawień dodo w sztuce; część obrazów opierała się na obserwacji osobników przywiezionych do Europy lub na źle wypchanych osobnikach. Część przedstawionych na obrazie cech dodo mogła brać się z fantazji autora, jako że w XVI i XVII wieku dodo bywały uznawane za niesamowite, ale wyimaginowane ptaki. Do tego nie jest jasne, czy na obrazach przedstawiono ptaki dzikie, czy może utuczone ptaki z niewoli. Jedyne ilustracje, co do których istnieje pewność, że przedstawiają ptaki żywe lub świeżo zabite, sporządził Joris Joostensz Laerle. Szacunkowa masa ciała ptaków wypatroszonych wynosiła 8–10,8 kg, masa ciała żywych ptaków mogła więc mieścić się w przedziale 10,6–14,3 kg, (inne źródło mówi o najniższych szacunkach rzędu 9,5 kg). Możliwe, że masa ciała dodo zmieniała się w zależności od pory roku. Angst et al. (2011) zasugerowali, że dotychczasowe zawyżone szacunki masy ciała wynikały z użycia długości kości udowej, tibiotarsusu i skoku.
Długość ciała dodo wynosiła około 70–75 cm. Upierzenie najprawdopodobniej było zmienne, mogło przybierać różne odcienie szarości, brązu, barwę żółtobrązową, czarną i białą. Przód głowy był nagi, miał barwę popielatą lub niebieskawą. Dziób był popielaty, czarniawy lub żółtawy. Tęczówka biała, nogi żółtawe lub czarniawe; pazury czarne. Niektóre z opisanych elementów fenotypów mogły zależeć od wieku czy płci ptaka, jednak nic na ten temat nie wiadomo. Analiza szczątków kopalnych wykazała, że u dodo występował dymorfizm płciowy; samce były większe od samic. Najwcześniejsze zapiski (1599) wspominają o charakterystycznym wyglądzie skrzydeł dodo. W ich miejscu miały być widoczne jedynie trzy lub 4 czarne lotki. W miejscu ogona miało znajdować się kilka zakręconych szarych piór. Według części autorów sterówki były poskręcane i zachodziły na grzbiet. Opisy dotyczące kolorystyki i samego upierzenia różnią się. Według badań z 2017 ptaki opisywano jako pokryte wyłącznie czarnym puchem były pomiędzy jednym a drugim pierzeniem, za to te okryte puszystymi piórami były świeżo po pierzeniu

Status i wymarcie

IUCN uznaje gatunek za wymarły. Do wymarcia dodo przyczynił się odłów przez napływających na wyspę ludzi – były to ptaki duże, a więc atrakcyjne, i niezbyt bojaźliwe – oraz plądrowanie gniazd przez wprowadzone na wyspy świnie. Choć według zapisków z 1599 pogryzienie większości mięsa dodo nastręczało osadnikom trudności, pierś i żołądek tych ptaków uważali za przysmak. Data wymarcia podawana jest różnie, od 1662 do 1693. W większości zapisków sprzed 1620 dodo są wspomniane, później zdarzało się to rzadziej. Odłów przez ludzi dotyczył tylko najlepiej dostępnych, nadbrzeżnych regionów. Za zniknięcie dodo z interioru wyspy muszą więc odpowiadać wprowadzone na nią drapieżniki. Zapiski odwiedzających wyspę Holendrów, którzy zajmowali Mauritius w latach 1598–1710, wskazują na obecność na wyspie szczurów śniadych. Niszczą one lęgi ptasie, jednak znane są przypadki niewymierania ptaków mimo obecności szczurów śniadych, jak to miało miejsce w przypadku chruścielowców białogardłych. Większe i bardziej drapieżne szczury wędrowne najprawdopodobniej nie pojawiły się na Mauritiusie przynajmniej przez kolejne 100 lat. Możliwe, że ostatnie dodo zostały zabite w 1662 na przybrzeżnej wysepce Ile d’Ambre. Późniejsze doniesienia o dodo mogą nie być wiarygodne, ponieważ do 1668 nazwa Dodaersen miała zmienić znaczenie i być używana w odniesieniu do chrzuścielowców rdzawych.

Autor strony: Weronika Pietroń